O berša amenge džan sar paňi, u imar akana pes sikhavel, kaj o terneder romane generaciji nadžanen ňič pal koda, so sas le Romenca andro palune berša. Le terneder Romen nane informaciji pal koda, kaj andro 70. beša existinelas Svaz Cikánů – Romů andre savo sas chudle bare ezera Roma. Kajča o komunisti les čhide tele, u dži andro berš 1990 le Romen našči uľa peskeri organizacija.

Kada savoro pes polokes bisterel, u le terne Romen nane ko pal kadi etapa te sikhavel the te informinel. Sar sas o Svaz Romů ta pes but zorales hazdľa e romaňi kultura, romaňi čhib u le Romengeri paťiv has but zoraleder sar hin akana. But bari paťiv maškar o Roma sas le JUDr. Tomáš Holomek the kolen, ko leha kerenas jekhetanes. Talam andre sako foros kaj dživenas o Roma sas lengero Svaz Romů u paľis kalestar džalas avri the e buči le gadženca pro místní národní výbor. Imar akor sas o Roma chudle andro komisiji u paš e vláda sas Vládní výbor pro řešení cikánské otázky avke sar adadžives hin Rada vlády pro záležitosti romské komunity.
Adadžives hin romane poradci the koordinatora, u angomis sas Roma andro komisiji, u sas the kajse Roma, save sas bare šerale maškar o komunisti. Savoro sas komplikimen koleha, kaj o komunisti kamenas te kerel le Romenca asimilačno politika, u kada sas igen namištes anglo amaro Romipen. Le Romen nasas peskere novini – ča vajkeci berša džalas avri Romano ľil – u nasas amen lačhe šanciji andro školi, bo o komunisti sas kole, ko chudle le romane čhavoren te ispidel andro zvlaštna školi. Andro 1974 pes hazdľa andro Lety u Písku e baľičhani farma, u kavke sas mardži tele e pačiv the le Romenge, save sas murdarde andro bariben. Savoro kada hin amari nevi historia, kajča amen pal late nadas duma, nakeras analiza u nasikľuvas kolestar, so předžidžile amare anglune. Sar avľa pal o Ústřední výbor KSČ rozkazis kaj pes te rozmukel o Svaz Romů sako džanelas, kaj le Romen imar naela šanca te hazdel peskeri organizacija. U kada pes čačes ačhiľa – dži kio berš 1990 nasas le Romen peskeri organizacija. Čačipen hin, kaj pojekh Roma pes hazdenas u kamenas te thovel pale pro pindre romaňi organizacija, kajča o zakoni sas kajse, kaj nikas nasas šanca kada te dokazinel.
Bari buči maškar o Roma akor kerelas e Milena Hübschmannova. Lakeri idea sas te likerel e romaňi čhib, bo nipos saves nane peskeri čhib, nane les peskeri vodži. La Milenaha chudľa te kerel buči o JUDr. Emil Ščuka, Andrej Giňa, PhDr. Vlado Oláh, Ladislav Rusenko, Margita Risnerová, Ondřej Giňa u kavke pes arakhle beršestar 1980 manuša, save polokes hazdle e zor kio nevo Romipen.

Dezider Giňa